ΟΙ ΚΕΝΤΗΣΤΡΕΣ ΣΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ

Τα Λεύκαρα είναι ξακουστά σε όλες σχεδόν τις γωνιές της Γης για τα υπέροχα Λευκαρίτικα κεντήματα. Οι Λευκαρίτισσες κεντούσαν αρχικά τα όμορφα αυτά κεντήματα για να στολίσουν τα σπίτια τους, αργότερα όμως, περί τα τέλη του 19ου αιώνα πίστεψαν πως αυτά τα κομψοτεχνήματα θα μπορούσαν να στολίσουν σπίτια και άλλων περιοχών. Έτσι άρχισε το εμπόριο των Λευκαρίτικων κεντημάτων και δεκάδες τολμηροί νέοι του χωριού ταξίδεψαν προς κάθε κατεύθυνση με μια βαλίτσα στο χέρι με στόχο να πωλήσουν τα περίφημα κεντήματα και να γυρίσουν πίσω στο χωριό με ένα αρκετά σεβαστό ποσό.
Όλα τα σχέδια του λευκαρίτικου κεντήματος, είναι εμπνευσμένα από τη φύση και το περιβάλλον και παίρνουν ιδιαίτερη μορφή με το συνδυασμό των βελονιών. Η Λευκαρίτισσα κεντήτρια έβλεπε – παρατηρούσε την φύση και κεντούσε, με το βελόνι στο πλουμί της όπως κάνει αντίστοιχα και ο ζωγράφος με το πινέλο του στο καμβά του. Το σημερινό λευκαρίτικο κέντημα, εξελίχθηκε σε μεγάλο βαθμό και στα στερεότυπα παλιά διακοσμητικά γεωμετρικά μοτίβα, προστέθηκαν άλλα καινούργια στοιχεία. Έτσι, μια τεράστια ποικιλία κεντημάτων με τα χαρακτηριστικά ονόματα: «αθάσι», (= αμύγδαλο) «μαργαρίτα», «μακουκούδι», «μη με λησμόνει», «ταγιάδα», «καρούλι», «ήλιος», «μηλούδι», «φοινικωτό», επίσης «ποταμός», (έχει το σχήμα του μαιάνδρου) με τα διάφορα είδη του ποταμού και πολλά άλλα, κατακλύζουν την ντόπια και τη ξένη αγορά και αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος, στη δεξιοτέχνα Λευκαρίτισσα «κεντήτρια» και στον Λευκαρίτη έμπορο κεντημάτων, το «κεντητάρη».
Είναι φανερό ότι η κεντήτρια έχει αρκετά μεγάλη ελευθερία στην εκλογή των σχεδίων του κεντήματος εφόσον εργάζεται με τον παραδοσιακό τρόπο. Όταν καμιά φορά ρωτούνται οι κεντήτρες για τον τρόπο που διαλέγουν τα διάφορα σχέδια, λένε πως είναι τυχαία η εκλογή τους. Όπως λέει μια κεντήτρια: «Ό,τι τζ’ άν ένι εν τω μυαλό. Έτο, τώρα που κρατώ την βελόνα μπορώ να σκεφτώ τζιαι να κάμω 100 σχέδια» ή όπως λέει μια άλλη: «Ο νους πρέπει να γεννά. Πρέπει να σκέφτεσαι την δουλειά τζιαι να βκάλεις νέο σχέδιο».
Η εκλογή των σχεδίων στο λευκαρίτικο κέντημα εξαρτάται από το κόστος του σχεδίου και από χρόνο που η κεντήτρια έχει σκοπό να αφιερώσει σ’ ένα κέντημα. Αν η κεντήτρια κεντά κάτι που θα πουλήσει θα προσπαθήσει να το τελειώσει όσο μπορεί πιο γρήγορα. Αν όμως φτιάχνει είδη προίκας, τότε διαθέτει πολύ μεγαλύτερο χρόνο, για να τελειώσει ένα κομμάτι. Όλα τα κεντήματα προίκας είναι υψηλότερης ποιότητας από τα κεντήματα που προορίζονται για πώληση
(Οι σημειώσεις μου βασίστηκα σε πληροφορίες που προέρχονται από το περιοδικό «ΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ». (Αριθμοί τευχών: 3 έως 10) και στο βιβλίο της Αντρούλας Χατζηγιασεμή: <το λευκαρίτικο κέντημα>).Η παραδοσιακή χειροποίητη δαντέλα που παράγεται στο χωριό Λεύκαρα, το φημισμένο Λευκαρίτικο, εντάχθηκε στο αντιπροσωπευτικό κατάλογο της UNESCO της άυλης Πολιτισμού κληρονομιάς της ανθρωπότητας στις 30 Σεπτεμβρίου 2009. 

Οι κεντήστρες εδώ φτιάχνουν ένα Λευκαρίτικο τραπεζομάντηλο, παραγγελία του Δήμου Λευκάρων για την στέψη της βασίλισσας της Αγγλίας Ελισάβετ (κάπου στο 1950 ή 1951). Το έστειλα δώρο στη Αγγλία αλλά επεστράφη και τώρα βρίσκεται στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης των Λευκάρων. 
Στη φωτογραφία είναι: όρθια η Θεοδώρα Κορνιώτη. Από αριστερά η αδελφής της Θεοδώρας η Όλγα Παπαδοπούλου, η κόρη της η Ευδοκία, η Ευανθία, η Μαργαρίτα Κουμή και η αδελφή της Ανθούλα Κουμή.

Η Ελένη Φραγκέσκου Ηλία, στη πλατεία του Δημαρχείου.

Φωτογραφία με τις κεντήστρες στο σπίτι της Μαρούλλας Καζαμία.

Κεντήστρες στο δρόμο κοντά στον Άγιο Δημήτρη στα Πάνω Λεύκαρα (καλοκαίρι 1955).

Διακρίνονται (από αριστερά) η Αντρονίκη Μουστούκα (σύζυγος του Χατζηώργη), η Ελένη Χατζηλούκα, η Αντρούλλα Μηνά (νεαρή) και η μάνα της Ερμιόνη. Οι δύο νεαροί είναι τα αδέλφια Δημήτρης και Γιώργος Κουμουλλής εγγόνια της Αντρονίκης Μουστούκα.

[Από τον Δημήτρη Χ. Κουμουλλή (Dimitris Koumoullis)].